Mô hình quản lý nhân sự là gì? Các loại mô hình phổ biến

Trong thời đại cạnh tranh khốc liệt, quản trị nhân sự không chỉ dừng lại ở việc tuyển dụng và trả lương. Một mô hình quản trị nhân sự bài bản và hiệu quả chính là nền tảng giúp doanh nghiệp vận hành trơn tru, giữ chân nhân tài và phát triển bền vững. Vậy mô hình quản lý nhân sự là gì? Có những loại mô hình nào đang được áp dụng phổ biến hiện nay? Hãy cùng khám phá ngay trong bài viết dưới đây.

Giải mã mô hình quản lý nhân sự

Mô hình quản lý nhân sự là tổng hợp các phương pháp và chiến lược mà doanh nghiệp sử dụng để tổ chức, vận hành và phát triển đội ngũ nhân lực. Bao gồm từ khâu thu hút, tuyển chọn, phân bổ công việc đến đánh giá; đào tạo và giữ chân nhân viên phù hợp – cả về số lượng lẫn chất lượng – với mục tiêu và văn hóa của tổ chức.

Tùy vào quy mô, ngành nghề và định hướng phát triển, mỗi doanh nghiệp có thể áp dụng những mô hình quản trị nhân sự khác nhau. Từ các mô hình hiện đại trên thế giới cho đến những cách tiếp cận được Việt hóa phù hợp thực tiễn.

Con người chính là nền móng cho sự vận hành bền vững. Việc quản lý nhân sự không chỉ là quản lý hiệu suất mà còn là xây dựng sự kết nối chặt chẽ giữa nhân viên – lãnh đạo – tổ chức. Đây chính là chìa khóa tạo nên sự gắn bó lâu dài và thúc đẩy doanh nghiệp phát triển mạnh mẽ.

10 Mô hình quản trị nhân sự hiện đại được nhiều doanh nghiệp áp dụng

Tùy theo lĩnh vực hoạt động, quy mô tổ chức và chiến lược kinh doanh, mỗi doanh nghiệp sẽ phù hợp với những mô hình quản lýị nhân sự khác nhau. Để giúp bạn dễ dàng lựa chọn mô hình tối ưu, Govi sẽ điểm qua đặc điểm nổi bật của từng mô hình ngay sau đây.

Mô hình quản trị nhân sự Maslow

Thuyết nhu cầu Maslow là một trong những lý thuyết kinh điển mà hầu như ai cũng từng nghe đến, đặc biệt là trong lĩnh vực quản trị và hành vi con người. Học thuyết này được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như marketing, nghiên cứu hành vi khách hàng và đặc biệt là trong quản lý nhân sự. Khi áp dụng vào doanh nghiệp, thuyết Maslow giúp nhà quản trị hiểu rõ đâu là nhu cầu thiết yếu của nhân viên, từ đó thiết kế chế độ phúc lợi phù hợp và xây dựng môi trường làm việc khuyến khích sự phát triển cá nhân.

Maslow cho rằng con người luôn có những nhu cầu được sắp xếp theo thứ bậc, và khi một nhu cầu thấp hơn được đáp ứng, họ sẽ hướng đến nhu cầu tiếp theo cao hơn. Mô hình này thường được thể hiện bằng hình kim tự tháp, bao gồm 5 tầng nhu cầu cơ bản:

• Nhu cầu sinh lý: Đây là nền tảng của mọi nhu cầu – bao gồm ăn uống, ngủ nghỉ, không khí sạch và các điều kiện sống tối thiểu để tồn tại.
• Nhu cầu an toàn: Liên quan đến cảm giác an toàn về thể chất, tinh thần, công việc ổn định, nhà ở và bảo đảm tài chính.
• Nhu cầu xã hội: Con người mong muốn được gắn kết, yêu thương, trở thành một phần của tập thể và có mối quan hệ tích cực với người khác.
• Nhu cầu được công nhận: Là mong muốn được tôn trọng, đánh giá cao, ghi nhận những nỗ lực và thành quả trong công việc cũng như cuộc sống.
• Nhu cầu tự khẳng định bản thân: Đây là cấp độ cao nhất, khi con người mong muốn phát huy hết tiềm năng cá nhân, sáng tạo, học hỏi và đạt được mục tiêu lớn trong cuộc đời.

Việc doanh nghiệp thấu hiểu và đáp ứng các tầng nhu cầu này chính là chìa khóa để giữ chân nhân tài, thúc đẩy tinh thần làm việc và phát triển bền vững cùng đội ngũ.

Mô hình quản lý nguồn nhân lực của thuyết X & Y của McGregor

Thuyết X và thuyết Y của Douglas McGregor là nền tảng lý thuyết quan trọng trong mô hình quản lý nhân sự, phản ánh hai góc nhìn trái ngược về bản chất con người trong môi trường làm việc.

Theo McGregor, thuyết X cho rằng con người vốn không thích lao động, thường né tránh trách nhiệm và chỉ làm việc khi bị giám sát chặt chẽ. Họ thường đặt lợi ích cá nhân lên hàng đầu và thiếu động lực để phát triển nếu không có sự thúc ép từ bên ngoài.

Ngược lại, thuyết Y lại nhìn nhận con người theo hướng tích cực hơn: con người có xu hướng chủ động, yêu thích công việc khi được giao đúng vai trò và có môi trường phù hợp. Họ có khả năng tự điều chỉnh, sáng tạo và luôn mong muốn học hỏi, đóng góp nhiều hơn khi được tin tưởng và khuyến khích.

Việc hiểu và áp dụng đúng hai thuyết này sẽ giúp nhà quản trị lựa chọn cách tiếp cận phù hợp với từng nhóm nhân viên, từ đó xây dựng văn hóa làm việc hiệu quả và bền vững hơn.

Mô hình quản lý nhân sự GROW

Mô hình quản lý nhân sự GROW là một công cụ huấn luyện nổi bật, thường được sử dụng trong đào tạo nội bộ để thúc đẩy hiệu quả làm việc của nhân viên. Phương pháp này giúp người được huấn luyện tự định hướng, phát triển tư duy giải quyết vấn đề và hành động rõ ràng thông qua 4 bước cụ thể:

• G – Goal (Mục tiêu): Xác định đích đến rõ ràng mà cá nhân hoặc nhóm muốn đạt được.
• R – Reality (Thực trạng): Phân tích tình hình hiện tại để hiểu rõ vị trí đang đứng.
  O – Options (Lựa chọn): Khám phá các giải pháp và con đường khả thi để tiến tới mục tiêu.
• W – Will (Cam kết hành động): Thiết lập kế hoạch cụ thể và tạo động lực để bắt tay vào thực hiện.

GROW không chỉ đơn thuần là một mô hình, mà còn là kim chỉ nam giúp nhân viên phát triển tư duy chủ động, độc lập và định hướng kết quả trong công việc.

Mô hình quản trị nhân sự hiện đại 5Ps của Schuler

Mô hình 5Ps của Schuler chỉ ra rằng để quản trị nguồn nhân lực hiệu quả, doanh nghiệp cần chú trọng đến 5 yếu tố cơ bản sau:

• Triết lý nguồn nhân lực (Philosophy): Đây là cách doanh nghiệp nhìn nhận và đối xử với con người trong tổ chức, tạo nền tảng cho mọi quyết định liên quan đến nhân sự.
• Chính sách nguồn nhân lực (Policies): Các chính sách được xây dựng để định hướng và giải quyết các vấn đề phát sinh liên quan đến nhân viên, nhằm duy trì sự ổn định và phát triển bền vững.
• Chương trình nguồn nhân lực (Programs): Những chương trình và sáng kiến nhằm cải thiện và thay đổi môi trường làm việc, đáp ứng các nhu cầu phát triển của nhân viên.
• Hoạt động nguồn nhân lực (Practices): Các hành động, chiến lược khuyến khích nhân viên thể hiện vai trò và đóng góp của mình trong công việc hàng ngày.
• Quy trình nguồn nhân lực (Process): Các quy trình cụ thể được thiết lập để triển khai các hoạt động nhân sự, từ tuyển dụng đến đào tạo và đánh giá hiệu suất.

Mỗi yếu tố trong mô hình này đóng vai trò quan trọng, giúp doanh nghiệp xây dựng một chiến lược quản lý nhân sự toàn diện và hiệu quả.

Mô hình quản trị nhân lực Harvard

Mô hình quản trị nhân lực Harvard đặt con người vào trọng tâm của chiến lược quản lý và cho rằng hiệu suất làm việc của nhân viên bị ảnh hưởng bởi ba yếu tố chính:

• Môi trường làm việc: Bao gồm văn hóa tổ chức và không gian làm việc, nơi tạo ra những yếu tố thúc đẩy sự sáng tạo và hiệu quả.
• Lộ trình thăng tiến: Con đường phát triển sự nghiệp và cơ hội thăng tiến của nhân viên trong doanh nghiệp.
• Chế độ đãi ngộ: Các chính sách về mức lương, quyền lợi, chế độ phúc lợi và khen thưởng, những yếu tố quyết định động lực làm việc của nhân viên.

Mô hình quản lý nhân sự Harvard đặc biệt chú trọng vào các yếu tố quan hệ như giao tiếp, sự kết nối và việc tạo động lực cho nhân viên. Trong đó, tất cả các bên liên quan đều có quyền lợi được bảo vệ. Nói một cách đơn giản, doanh nghiệp phải xây dựng một chiến lược mà trong đó nhân viên không chỉ là người thực thi mà còn có thể đóng vai trò lãnh đạo, với mục tiêu mang lại thành công chung cho tổ chức.

Mô hình quản trị nhân sự theo ma trận

Mô hình quản lý nhân sự ma trận là phương pháp tổ chức nhân sự kết hợp giữa các yếu tố chức năng và dự án, tạo ra một cấu trúc mạng lưới linh hoạt. Trong mô hình này, mỗi nhân viên không chỉ đảm nhận một vai trò chức năng cố định mà còn tham gia vào nhiều dự án khác nhau, qua đó làm việc đa chiều và phát triển kỹ năng ở các lĩnh vực khác nhau.

Khi hoàn thành một dự án, nhân viên có thể tiếp tục tham gia vào một dự án mới, thường đảm nhận một vai trò khác biệt. Điều này không chỉ tạo cơ hội để nhân viên thử thách bản thân mà còn giúp họ phát triển một cách toàn diện và nâng cao năng lực chuyên môn, thúc đẩy sự sáng tạo và linh hoạt trong công việc.

Mô hình quản lý nhân sự theo sản phẩm

Mô hình quản lý nhân sự này tổ chức và điều phối nhân viên dựa trên các sản phẩm hoặc dự án cụ thể, thay vì phân chia theo bộ phận hay chức danh cố định trong công ty. Nhân viên sẽ được phân vào các nhóm làm việc dựa trên chuyên môn và kỹ năng phù hợp với từng sản phẩm hoặc dự án nhất định.

Các nhóm này thường bao gồm các thành viên đến từ nhiều bộ phận khác nhau, nhưng tất cả đều hướng đến một mục tiêu chung: hoàn thành xuất sắc sản phẩm hoặc dự án được giao. Mô hình này khuyến khích sự hợp tác xuyên bộ phận, tối ưu hóa năng lực và tạo ra môi trường làm việc linh hoạt và sáng tạo.

Mô hình quản trị nhân sự theo địa lý, khu vực

Trong mô hình quản trị nhân sự theo khu vực, nhân viên được phân bổ và điều phối theo từng địa lý riêng biệt. Mô hình này thường phù hợp với các doanh nghiệp có quy mô lớn, sở hữu nhiều văn phòng hoặc chi nhánh tại các khu vực khác nhau.

Các chi nhánh nhỏ sẽ hoạt động dưới sự giám sát của các văn phòng chính tại từng vùng, và nhiệm vụ của họ là báo cáo về tình hình kinh doanh cũng như những vấn đề phát sinh trong quá trình vận hành. Nhờ vào mô hình này, doanh nghiệp có thể cung cấp dịch vụ khách hàng tận tình và phù hợp với nhu cầu riêng của từng khu vực, đảm bảo sự hài lòng và hiệu quả cao nhất.

Mô hình quản trị nhân sự hiện đại theo chức năng

Mô hình quản trị nhân sự theo chức năng là phương pháp được áp dụng rộng rãi trong việc tổ chức và quản lý nguồn nhân lực tại các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Trong mô hình này, nhân viên được phân chia thành các bộ phận hoặc phòng ban dựa trên chuyên môn và nhiệm vụ chính của từng nhóm. Mỗi bộ phận sẽ đảm nhận và chịu trách nhiệm quản lý những công việc đặc thù thuộc lĩnh vực của mình, như phòng Marketing, phòng Kinh doanh, phòng Nhân sự, và các phòng ban khác. Mô hình này giúp tối ưu hóa hiệu quả công việc và tạo sự chuyên môn hóa cao trong từng lĩnh vực.

Mô hình quản lý nhân sự kiểu Nhật, Thuyết Z của William Ouchi

Mô hình quản lý nhân sự kiểu Nhật (Thuyết Z) của William Ouchi chia quy trình quản lý thành các cấp bậc rõ ràng, giúp dễ dàng nhận diện và đáp ứng nhu cầu đặc thù của từng cấp. Cụ thể:

Nhà quản lý cấp cơ sở

Những nhà quản lý ở cấp này cần có đủ quyền lực để xử lý các vấn đề xảy ra trong phạm vi cơ sở. Đồng thời, họ phải sở hữu năng lực lãnh đạo và khả năng nhạy bén để lắng nghe và tiếp nhận các mong muốn từ nhân viên. Nhà quản lý cấp cơ sở không chỉ điều hành mà còn khuyến khích nhân viên thể hiện năng lực và sáng tạo trong công việc, tạo điều kiện cho họ phát triển hết khả năng.

Nhà quản lý cấp trung

Là những người kết nối giữa cấp cơ sở và cấp trên, nhà quản lý cấp trung phải tổng hợp và thống nhất ý kiến, quan điểm từ cấp cơ sở, kết hợp với suy nghĩ và đánh giá cá nhân, sau đó chuyển tải lên cấp trên. Nhóm này cần đặt quyền lợi của nhân viên lên hàng đầu, đảm bảo chính sách phúc lợi hợp lý và tạo môi trường làm việc thoải mái, từ đó khuyến khích nhân viên cống hiến hết mình.

Cấp trên (Cấp cao nhất)

Là những người đứng đầu, cấp trên cần nắm bắt tình hình từ các cấp dưới một cách nhanh chóng và chính xác, đảm bảo có sự phản hồi liên tục từ các cấp cơ sở và trung. Dựa trên các thông tin thu thập được, cấp trên sẽ đưa ra quyết định phù hợp và kịp thời. Hơn nữa, nhân viên cũng được khuyến khích tham gia vào quá trình ra quyết định, đóng góp ý kiến và đề xuất, tạo nên một môi trường làm việc dân chủ và hợp tác.

Tại sao mô hình quản lý nhân sự quan trọng đối với thành công của doanh nghiệp?

Mô hình quản lý nhân sự đóng vai trò quan trọng và gắn liền với mô hình kinh doanh của doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp áp dụng một hệ thống quản trị nhân lực hiệu quả, họ có thể:

• Thu hút và phát triển nhân tài: Doanh nghiệp có khả năng tuyển dụng và đào tạo nhân sự chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu phát triển dài hạn.
• Duy trì và phát triển đội ngũ: Đảm bảo có đủ nhân lực để duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh theo kế hoạch, đồng thời giữ chân được những nhân viên xuất sắc và phù hợp với văn hóa công ty.
• Tối ưu hóa nguồn lực: Khai thác tối đa các kỹ năng, năng lực và tiềm năng của nhân viên, phân công công việc một cách hợp lý để đạt được hiệu quả cao nhất.

Mô hình quản lý nhân sự tốt không chỉ giúp tối ưu hóa công việc mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.

Mô hình quản lý nhân sự không chỉ là một công cụ quan trọng trong việc tối ưu hóa hiệu quả công việc, mà còn là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp phát triển bền vững. Mỗi mô hình đều có những ưu điểm và cách thức vận hành riêng, tùy thuộc vào mục tiêu, quy mô và đặc thù của doanh nghiệp. Từ mô hình truyền thống đến những phương pháp tiên tiến như mô hình ma trận, mô hình theo chức năng hay mô hình quản lý kiểu Nhật, mỗi mô hình đều hướng tới một mục tiêu chung: xây dựng một môi trường làm việc năng động, hiệu quả và sáng tạo.

Với sự phát triển không ngừng của thị trường và nhu cầu ngày càng cao về nguồn nhân lực chất lượng, việc lựa chọn mô hình quản lý nhân sự phù hợp sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ duy trì được sự ổn định mà còn tăng trưởng vượt bậc trong tương lai. Đừng quên rằng, chính con người là yếu tố quyết định để một doanh nghiệp vươn lên, và mô hình quản lý nhân sự chính là cầu nối quan trọng trong hành trình đó.